Door een situatie vanuit verschillende posities te bekijken, krijg je meer inzichten in de belevingswereld van de ander, meer begrip voor de situatie als geheel en meer keuzevrijheid in jouw mogelijke omgang ermee. Je wordt flexibeler en effectiever in je communicatie en je gedrag. Het model van de waarnemingsposities is ook niet voor niks één van de basis modellen van NLP. Lees in dit artikel hoe dit model werkt.
De waarneminsposities hebben te maken met verschillende gezichtspunten die je kunt innemen in relatie tot iemand anders. Gregory Bateson stelde: “Om een situatie zo goed mogelijk te kunnen beoordelen, is het belangrijk om deze situatie vanuit minimaal drie verschillende invalshoeken te benaderen.”
De eerste positie betekent dat je geassocieerd bent in jezelf. Het gaat om je eigen gezichtspunt, zoals je het ziet door je eigen ogen. Je hoort met je eigen oren, filtert de binnenkomende informatie door middel van je eigen overtuigingssysteem. Je denkt alleen maar: “op wat voor manier word ik door onze relatie beïnvloed?” Wanneer je praat, doe je dat in eerste persoon enkelvoud: “Ik zie,” “Ik voel,” enzovoorts. Je voelt alleen je eigen emoties, niet die van iemand anders. Je weet wat je voelt, wat je wilt en welke keuzes je wilt maken om authentiek en congruent jezelf te kunnen zijn.
De tweede positie betekent dat je geassocieerd bent in de ander, je bekijkt de situatie door de ogen van de ander en probeert je de wereld voor te stellen zoals de ander deze ziet. Het is alsof je even uit je eigen lichaam stapt, in het lichaam van de ander en dat je zo, voor even, die ander wordt. Je neemt ook het gehele wereldmodel van de ander aan. Door op die manier in de schoenen van de ander te gaan staan, de wereld door zijn of haar ogen te bekijken, je voor te stellen dat je zijn of haar emoties ervaart, is het mogelijk om empathie en compassie te laten ontstaan. Het geeft begrip, maakt het makkelijker de vooronderstelling te begrijpen: achter elk gedrag zit een positieve intentie. Ik kan me in deze positie bewust worden van de beperkingen en de intenties van de ander.
De derde positie is gedissocieerd van jezelf en de ander, vaak ook de observator- of helikopterview genoemd. In de derde positie heb je weet van de gezichtspunten van de eerste en de tweede positie. Je bekijkt als het ware van een afstand wat er in de relatie gebeurt, je ziet tegelijkertijd jezelf en de ander. In deze positie gaat het veelal om structuren. Deze positie is bij uitstek geschikt om leerervaringen op te doen en wordt ook vaak de leerpositie genoemd.
Robert Dilts benoemt verder nog een vierde positie. Deze positie is een waarneempositie die te maken heeft met het geassocieerd zijn met het hele systeem of ‘veld,’ met betrekking tot een bepaalde interactie. Het gaat hierbij om het ervaren van een situatie terwijl je in gedachten het beste voor hebt met het hele systeem. De vierde positie is een ‘wij’ positie, en wordt gekenmerkt door het gebruiken van de eerste persoon meervoud – ‘wij zijn, ‘ons,’ enz. Hoewel hij niet bij de oorspronkelijke groep van waarneemposities zat (eerste positie – zelf, tweede positie – ander, derde positie – waarnemer), is de vierde positie net zo fundamenteel. Hij is essentieel voor effectief leiderschap, teambuilding en het ontwikkelen van een groepsgeest.
Oefening
Wil je hiermee oefenen? Neem voor deze oefening een gesprek in gedachten met iemand waar je het niet goed mee kan vinden of een gesprek waar je heel veel moeite hebt ervaren met de ander. Markeer dan met post-its de drie posities op de vloer, of gebruik verschillende stoelen. Het is belangrijk dat je voor de drie posities echt drie andere plekken markeert: het helpt je om je te te kunnen verplaatsen in de verschillende posities. Je kan alleen oefenen, of met een vriend/ vriendin, huisgenoot of partner. De oefening gaat als volgt:
Begin met de 1e positie
Stel jezelf of je begeleider de volgende vragen:
Wat zie ik om mij heen?
Hoe kijk ik naar de ander, wat zie ik de ander doen?
Wat doe ik zelf?
Wat zeg ik?
Wat zegt de ander?
Wat denk ik, wat zeg ik tegen mezelf, waar ben ik van overtuigd?
Hoe voel ik mij?
Hoe reageer ik op de ander?
Ga dan naar de 2e positie
Verplaats je letterlijk in de ander, bekijk de hele situatie alsof je door de ogen van de ander kijkt en beschrijf de hele situatie vanuit het standpunt van de ander. Sta in zijn schoenen.
Wat zie hoor, voel en zeg ik vanuit de ander?
Wat vindt de ander belangrijk?
Wat heeft de ander nodig?
Hoe denk je dat hij zich voelde? Waarom zou dat zijn?
Hoe ervaart hij dat?
Wat zag, hoorde, voelde, hoorde, rook hij?
Hoe is dat voor hem?
Hoe reageerde hij erop? Wat zou ervoor gezorgd hebben dat hij zo reageerde?
Ga dan naar de 3e positie
Beschrijf het gesprek vanuit deze positie. Leun naar achter met je lichaam, bekijk de situatie vanuit de helicopterview en stel jezelf de volgende vragen:
Hoe bekijk ik deze 2 mensen vanuit de observator-rol?
Wat valt me op als ik naar deze situatie kijk?
Wat is de intentie van de een en wat is de intentie van de ander?
Wat wil ik bereiken en wat wil de ander bereiken en hoe zouden ze samen tot een oplossing kunnen komen?
Welk advies zou je hem/haar (jezelf) geven?
Wanneer je dit hebt gedaan hebt, ga dan na:
Welke positie neem je het gemakkelijkst aan?
Wat verandert er door in de verschillende posities te stappen in de beoordeling die je hebt/had ten aanzien van de interactie?
Welke nieuwe informatie is er boven gekomen – iets waarvan je je van te voren niet bewust was?
Welke tip zou je met deze nieuwe kennis aan jezelf geven?
Hoe zijn je keuzemogelijkheden vergroot?
Welke positie zou je wat vaker kunnen inzetten danwel onderzoeken ?
Ben jij eraan toe om flexibeler en effectiever te communiceren, om anderen beter te begrijpen en gemakkelijk situaties vanuit verschillende invalshoeken te bekijken ? Wil je hiermee aan de slag? Dan zijn de persoonlijk leiderschapstrainingen van JBBX precies iets voor jou. Bij JBBX geloven we in de combinatie van diepgang en lichtheid: Wij gaan voor impact.We komen tot de essentie en we lachen veel. Kijk hier voor de driedaagse training Leiderschap, Visie en Communicatie .Een snelle en praktische training waarin je de basis van de NLP methodiek onder de knie krijgt en leert wat je concreet aan jouw recept voor succes kunt toevoegen.
JBBX voldoet aan de kwaliteitseisen van het NRTO-keurmerk, toegekend door de Nederlandse Raad voor Training en Opleiding (NRTO).